Op 25 maart vindt, voor de tweede keer, de Dag van de Europese Auteur plaats. Deze dag wordt georganiseerd door de Europese Commissie met als doel de belangstelling voor lezen onder jongeren te stimuleren. Scholen, bibliotheken en stichtingen zetten tijdens deze dag auteurs, vertalers en uitgevers in de schijnwerpers. Maar één belangrijke speler in de uitgeverswereld, eigen aan onze uitgeverij, ontbreekt nog aan deze lijst: de hertaler.
Uitgeverij Lezen voor Iedereen/Eenvoudig Communiceren maakt gebruik van hertalers. Dit zijn schrijvers die boeken in ‘moeilijke taal’ vertalen of omzetten naar ‘makkelijkere taal’. Op deze manier worden bekende boeken, klassiekers of verfilmde boeken bijvoorbeeld hertaald om ze nog toegankelijker te maken voor minder vaardige lezers.
Er bestaan helaas nog veel misvattingen over hertalingen. Onze boeken worden eenvoudiger gemaakt, maar dat betekent niet dat ze kinderachtig of betuttelend zijn. Moeilijke woorden worden niet per se vermeden, maar op een duidelijke manier uitgelegd. Een eenvoudige tekst bevat dezelfde boodschap als andere teksten, maar dan in duidelijk leesbare en begrijpelijke taal.
Jet Doedel is bijvoorbeeld een van onze top-hertalers. Zij heeft onder andere bekende boeken zoals Daar waar de rivierkreeften zingen, ’t Hooge Nest en De wandelaar hertaald. Jet Doedel was onlangs te gast op een interview met NPO radio 1 over haar hertaling van Amalia. Dit boek kreeg veel aandacht van de pers. In het interview vertelt ze aan de presentatrice hoe ze te werk ging als hertaler en geeft een voorbeeld van een hertaalde zin:
Moeilijk: “Alle resterende twijfel over mijn bestemming ebt weg wanneer ik bij de trappen een glimlachende lakei zie staan. Dit sprookjeswoord zou ik zelf niet gebruikt hebben ware het niet dat Amalia me later leerde dat dat nou eenmaal is hoe het heet.”
Makkelijk: “Ik parkeer mijn auto en loop de trappen op. Daar staat een vriendelijke lakei. Ik vind het woord lakei een beetje gek. Het klinkt als iemand uit een sprookje. Maar zo heet het echt, vertelt Amalia me later. Een bediende die in het paleis werkt, noem je een lakei.”
In de makkelijke zin maakt Jet Doedel de zinnen korter en de informatie expliciet. Ze geeft een definitie van het woord ‘lakei’ om het makkelijker te maken voor de lezers.
Wil je het volledige interview beluisteren? Bezoek dan de website van NPO radio 1.
Haar tips voor duidelijke en toegankelijke taal bij hertalingen van literatuur zijn: kijken naar wat de boodschap is en wat de kern is, want dat is niet altijd heel makkelijk om te verwoorden. De inhoud van de tekst blijft hetzelfde, maar de taal verandert.
Ook op onze website staan onze richtlijnen voor toegankelijke taal. Zo zorgen wij in onze teksten voor een eenvoudige opbouw. Dat wil zeggen dat de tekst en informatie chronologisch is, duidelijk, geordend en niet geladen met details of ingewikkelde zinsconstructies is.
Maar een duidelijk, toegankelijk boek verkrijg je niet alleen door de tekst aan te passen. Ook de vormgeving van onze boeken passen wij aan onze op onze lezers. Zo zijn de teksten geschreven in een groter lettertype, heeft het boek veel meer witruimte en maken wij af en toe gebruik van afbeeldingen.
Het belangrijkste punt is om vanuit de lezer te denken. Wij kijken naar de doelgroep voor wie het boek bedoeld is en passen daarop dingen aan. Bijvoorbeeld: hoeveel voorkennis heeft de lezer? Voor een goed begrip van een tekst zijn niet alleen woordenschat en leesvaardigheid van belang, maar ook de voorkennis. Dit wordt vaak onderschat. Daarom leggen wij altijd veel uit in onze teksten en geven voorbeelden. Voorbeelden laten het verband zien tussen de informatie in de tekst en het dagelijks leven van de lezer.